Βελγική κρίση: μια χώρα χωρίς κεφάλι

PressEurop 20.01.2011 Frankfurter Allgemeine Zeitung Francfort  Dirk Schümer 

Υπάρχει άραγε ανάγκη  να βρεθεί μια κυβέρνηση για μια χώρα που σχεδόν  δεν υπάρχει; Η βελγική πολιτική κρίση θέτει ένα  ανησυχητικό ερώτημα για το μέλλον της ΕΕ, γράφει ο  Dirk Schümer στην  εφημερίδα Frankfurter Allgemeine. Για περισσότερο από διακόσιες μέρες η βελγική πολιτική τάξη επιδιώκει απεγνωσμένα να σχηματίσει μια νέα κυβέρνηση. Μπορεί η χώρα να μην έχει  κεντρική εξουσία; Μπορεί κανείς ήσυχα να αποκρύψει το κενό εξουσίας των Βρυξελλών ενώ βρισκόμαστε στη μέση της οικονομικής κρίσης;

 Θα βουλιάξει η μοναρχία σ’ αυτό το ρήγμα; Τίποτα από όλα αυτά. Σήμερα, ακόμη και οι καλύτεροι δεξιοτέχνες στη εξεύρεση συμβιβασμών δεν είναι σε θέση να λύσουν τους κόμβους που έχουν δημιουργηθεί σχετικά με την ομόφωνη συμφωνία για τις εξουσίες του κεντρικού κράτους και των ομοσπονδιών Βαλλονίας ή Φλάνδρας της χώρας. Βρισκόμαστε σε πλήρες αδιέξοδο. 

Δεν είναι πλέον μόνο οι ειδικοί του δημοσίου δικαίου, αλλά επίσης και οι πιο ώριμοι πολίτες, που αναρωτιούνται για τη σκοπιμότητα νέων εκλογών, αφού οι εκλεγόμενοι είναι ανίκανοι να σχηματίζουν ένα λειτουργικό εκτελεστικό όργανο. Η ελίτ ανοιχτά διαπραγματεύεται μια μόνιμη διαίρεση της χώρας.

 Πολλοί θα ονειρευόταν τον εκλογικό νόμο του Αστερίξ στην Κορσική: βάζουμε τα ψηφοδέλτια στη κάλπη, τη πετάμε στη θάλασσα, γίνεται μάχη και ο ισχυρότερος γίνεται αρχηγός. Θα έπρεπε να οργανωθεί μια τέτοια δημοκρατική μάχη για να πραγματοποιηθούν οι επιθυμίες της Εργοδοτικής Φλαμανδικής Ένωσης: μια δυνατή κυβέρνηση για τη μεταρρύθμιση του κράτους, έτσι ώστε να αναπτύξει μια οικονομική πολιτική, να εξισορροπήσει τον προϋπολογισμό και να βρει λύσεις για το μέλλον της αγοράς εργασίας, των επιδομάτων ανεργίας και των συντάξεων. Αλλά αυτή η λίστα μόνο ένα κυνικό γέλιο  μπορεί  να εγείρει στους περισσότερους Βέλγους.

Διότι η πολιτική ελίτ είναι τόσο μακριά από όλα αυτά αφού ήδη από πολύ καιρό διαπραγματεύεται ανοιχτά τον οριστικό διαμελισμό της χώρας. Η προοπτική των δύο νέων κρατών μέλη στο κέντρο διοίκησης της ΕΕ προσέλκυσε έναν αυξανόμενο αριθμό των βέλγων, ενώ οι γείτονές τους τρίβουν τα μάτια τους. Ένα κράτος του οποίου το γαλλόφωνο μέρος  συντηρείται σε μεγάλο βαθμό από τον Ολλανδόφωνο πληθυσμό αγνοώντας ταυτόχρονα την κουλτούρα και την ιστορία του, δεν έχει χάσει το δικαίωμα ύπαρξης; 

Πώς να διαχειριστεί η πρωτεύουσα της Ευρώπης - η οποία είναι σφηνωμένη μεταξύ της Βαλλονίας και της Φλάνδρας, ιστορικά φλαμανδική αλλά σήμερα σε μεγάλο βαθμό γαλλόφωνη –τις συγκοινωνίες, τα σχολεία, την πολεοδομία; Πρόκειται για τα σημεία που προκαλούν την μεγαλύτερη σύγχυση στις διάφορες προσπάθειες συμβιβασμού, οι οποίες απέτυχαν όλες για το θέμα των προνομίων της γαλλόφωνης κοινότητας. Οι Βέλγοι θέλουν να θάψουν την πολυφωνία.

 Ενώπιον αυτής της καφκικής πρόζας, δυσκολεύεται κανείς να πιστέψει ότι η ζωτικής σημασίας μητρόπολη ενός πολυγλωσσικού και πολυπολιτισμικού οικονομικού χώρου που κυμαίνεται από τη Λαπωνία στις Καναρίους Νήσους και από την Ιρλανδία στο Δέλτα του Δούναβη, μπορεί να εκραγεί εξαιτίας τέτοιων ζητημάτων. Πώς μπορεί η Ευρώπη να θεωρηθεί ένα σύστημα που βασίζεται στην γλωσσική πολυφωνία και στο πολιτιστικό άνοιγμα, όταν μια μαχητική γαλλοφωνία εξαπλώνει την ιδεολογία της στα σύνορα της πρωτεύουσας;

 Πώς μπορούν να τα βρουν οι Κύπριοι με τους Τούρκους, οι Ιρλανδοί με τους Άγγλους, οι Καταλανοί με τους Κσστιλιάνους, οι Βάσκοι με τους Γάλλους, οι Νοτιοτυρολέζοι με τους Ιταλούς, οι Ούγγροι με τους Σλοβάκους, οι Λεττονοί με τους Ρώσους εάν οι Βέλγοι θάβουν την πολυφωνία τους κράτους τους μετά από σχεδόν 200 χρόνια ύπαρξης του κράτους τους;

 Το Βέλγιο εξασφάλισε μηχανικά την Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ [κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2010] χωρίς πραγματική δημοκρατική εντολή: βέβαια, με τον Χέρμαν βαν Ρομπουί, υπάρχει ένας Βέλγος σε θέση κλειδί. Δεν είναι σύμπτωση: με τις αδιαπέραστες συμφωνίες για την γλώσσα και το ομοσπονδιακό κράτος, η χώρα παράγει ένα είδος ευέλικτων διαχειριστών, απείρως υπομονετικοί οι οποίοι αισθάνονται απόλυτα άνετα στο μηχανοστάσιο του εργοστασίου συμβιβασμών της ΕΕ.

 Ένα αδύναμο κράτος πριν από όλα χρειάζεται μεταφορές κεφαλαίων. Με κάποιο τρόπο, η ΕΕ μοιάζει εκπληκτικά με το Βέλγιο. Προφανώς, η Ευρωπαϊκή Ένωση συγκεντρώνει όχι ισχυρά κράτη μέλη αλλά καταρρέουσες κατασκευές, όπως μπορεί κανείς να το δει σε πραγματικό χρόνο (real time) με την Ελλάδα ή την Ιρλανδία χώρες σε ταχεία διάλυση που στην πραγματικότητα διοικούνται από τις αποστολές της ΕΕ που εφαρμόζουν τις πολιτικές λιτότητας.

Μήπως αυτό μας διδάσκει ότι ένα αδύναμο κράτος δεν χρειάζεται κυβέρνηση αλλά μόνο μεταφορές κεφαλαίων; Είναι οι πολιτικοί υπεύθυνοι ικανοί μόνο για να εξασφαλίσουν το θέαμα των εκλογών και τις συνεντεύξεις τύπου; Δεν είναι η λειτουργία του φεντεραλισμού που απειλείται από το σημερινό πολιτικό αδιέξοδο, αλλά κυρίως η βελγική οικονομία.

 Η εξαφάνιση αυτού του παραδειγματικού ευρωπαϊκού κράτους φαίνεται να εξαρτηθεί μόνο από το μεσοπρόθεσμο οικονομικό κόστος. Πάει πολύς καιρός, που κανείς δεν ρίχνει δάκρια συγκίνησης για το Βέλγιο. Είναι και αυτό δίδαγμα για την ΕΕ, που μελέτα τώρα την ένταξη της Ισλανδίας και της Κροατίας και που βλέπει το κοινό νόμισμα να πλημμυρίζεται, ότι τίποτα δεν είναι μόνιμο σ’ αυτήν την ήπειρο. Τα Κράτη δεν είναι αιώνια, ενώ οι γλώσσες και παραδόσεις είναι σκληρά καρύδια. Σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία, ένα κράτος μπορεί να καταστεί περιττό. Η βελγική πολιτική τάξη φαίνεται σήμερα να έχει περιορίσει το εαυτό της σε ντεκόρ, μια συμβολική αλλά και μια θεαματική παράσταση.

Αλβέρτος Β΄

Ο ισχυρότερος βασιλιάς της Ευρώπης

Τριάμισι έτη θεσμικού χάους στο Βέλγιο έκαναν τον Αλβέρτο Β΄ τον μοναδικό βασιλιά με τεράστιες εξουσίες στην Ευρώπη", σύμφωνα με την  El Mundo. Χωρίς μόνιμη κυβέρνηση επτά μήνες μετά τις εκλογές, ο βασιλιάς Αβέρτος Β΄ ζήτησε πρόσφατα από τον υπηρεσιακό Πρωθυπουργό Yves Λετέρμ να μειώσει το έλλειμμα του προϋπολογισμού για το 2011.

 Αυτό η "άνευ προηγουμένου πράξη" συμπίπτει με την αυξανόμενη πίεση από τις αγορές ενώπιον των δυσκολιών του Βελγίου να διαχειρίζεται το υψηλό χρέος του. Από την αρχή αυτής της μακράς πολιτικής κρίσης, ο βασιλιάς διαδραμάτισε αρκετές φορές τον ρόλο του "μεσολαβητή μεταξύ των πολιτικών ομάδων, όρισε μεταβατικές κυβερνήσεις, έδωσε οδηγίες στους εκλεγόμενους και έπειθε τους πολιτικούς να συνεχίσουν να διαπραγματεύονται." Η El Mundo υπενθυμίζει ότι ο Aλβέρτος Β΄ είχε ήδη διοικήσει χωρίς κυβέρνηση": το 2007, ο Yves Λετέρμ έγινε Πρωθυπουργός εννέα μήνες μετά τις εκλογές. Αλλά σήμερα, "οι αποστολές που του ανατίθενται είναι ευκρινέστερες και περισσότερο πολιτικές." Η ισπανική εφημερίδα, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο βασιλιάς του Βελγίου "είδε να ενισχύονται οι  εξουσίες του στην πράξη λόγω της παράλυσης μιας χώρας, ανίκανης να διαπραγματευθεί ένα συμβιβασμό μεταξύ των Φλαμανδών και Γαλλοφώνων πληθυσμών της".

Crise belge:  Un pays sans tête

http://www.presseurop.eu/en 20 janvier 2011 Frankfurter Allgemeine Zeitung Francfort

Un pays qui n’existe presque plus a-t-il encore besoin de trouver un gouvernement ? La crise politique belge soulève une question inquiétante pour l’avenir de l’UE, écrit la Frankfurter Allgemeine Zeitung.

Dirk Schümer

Voilà plus de deux cents jours que la classe politique belge cherche désespérément à constituer un nouveau gouvernement. Le pays peut-il se passer d'un pouvoir central ? Pourra-t-on cacher tranquillement une vacance du pouvoir à Bruxelles alors qu'on est en pleine crise financière ? La monarchie s'engouffrera-t-elle dans la brèche ? Rien de tout cela.

Aujourd'hui, même les plus habiles à trouver des compromis ne peuvent plus débrouiller le sac de nœuds qui consiste à se mettre d'accord à l'unanimité sur les pouvoirs de l'Etat central et des parties flamande ou wallone du pays. On est dans une impasse totale. Ce ne sont plus seulement les spécialistes du droit public, mais aussi les citoyens les plus endurcis, qui se demandent pourquoi organiser des élections si les élus sont incapables de former un exécutif opérationnel.

L'élite négocie ouvertement une scission définitive du pays

Beaucoup rêveraient d'avoir le mode de scrutin d'Astérix en Corse : on met les bulletins dans l'urne, on jette l'urne à la mer, on se bat et c'est le plus fort qui devient chef. Il faudrait une telle bagarre démocratique pour que se réalisent les souhaits du syndicat patronal flamand : un gouvernement fort chargé de réformer l'Etat afin que celui-ci élabore une politique économique, équilibre le budget et trouve des solutions pour l'avenir du marché du travail, des allocations chômage et des retraites. Mais cette liste ne suscitera probablement chez de nombreux Belges qu'un rire cynique.

Car l'élite politique divisée est tellement éloignée de tout cela qu'il y a longtemps qu'elle négocie ouvertement sur une scission définitive des deux parties du pays. La perspective de voir deux nouveaux Etats au sein de la région administrative centrale de l'Europe séduit un nombre croissant de Belges tandis que leurs voisins se frottent les yeux. Un Etat, dont la partie francophone se fait largement entretenir par la population néerlandophone tout en ignorant la culture et l'histoire de celle-ci n'a-t-il pas perdu le droit d'exister ?

Comment gérer la capitale de l'Europe – qui est coincée entre la Wallonie et la Flandre, historiquement flamande mais aujourd'hui largement francophone – en matière de transports, d'écoles, d'urbanisme ? C'est de ces points que traitent les passages les plus embrouillés des divers projets de compromis, qui ont tous échoué sur la question des privilèges de la communauté francophone.

Les Belges veulent enterrer la pluralité

Devant cette prose kafkaïenne, on a du mal à croire que la métropole vitale d'un espace économique multilingue et multiculturel allant de la Laponie aux Canaries et de l'Irlande au delta du Danube, puisse éclater à cause de telles bagatelles. Comment l'Europe peut-elle se considérer comme un système fondé sur le pluralisme linguistique et l'ouverture culturelle quand une francophonie militante répand son idéologie à la frontière de sa capitale ? Comment les Chypriotes et les Turcs, les Irlandais et les Britanniques, les Catalans et les Castillans, les Basques et les Français, les Tyroliens du Sud et les Italiens, les Hongrois et les Slovaques, les Lettons et les Russes vont-ils se mettre d'accord si les Belges enterrent la pluralité au bout de près de 200 ans ?

La Belgique a assuré machinalement la présidence du Conseil de l'UE [au second semestre 2010] sans véritable mandat démocratique : après tout avec Herman van Rompuy, il y a un Belge à un poste-clé. Ce n'est pas un hasard : avec ses impénétrables accords sur la langue et l'Etat fédéral, le pays a produit une espèce d'administrateurs futés, infiniment patients qui se sentent parfaitement à leur aise dans la salle des machines de l'usine à compromis de l'UE.

Un Etat faible a avant tout besoin de transferts de fonds

D'une certaine manière, l'UE ressemble de façon frappante à cette Belgique. Apparemment, l'Union européenne regroupe non des Etats forts mais des constructions chancelantes, comme on peut le voir en temps réel avec la Grèce ou l'Irlande, des pays en désagrégation rapide qui sont de fait régis par les missions de l'UE chargées d'élaborer des politiques d'austérité. Ceci nous enseigne-t-il qu'un Etat faible n'a pas besoin d'un gouvernement mais uniquement de transferts de fonds ? Les responsables politiques ne sont-ils bons qu'à assurer le spectacle des élections et des conférences de presse ? Ce n'est pas le fonctionnement du fédéralisme mais surtout l'économie belge qui est menacé par le blocage politique actuel.

La disparition de cet Etat européen modèle ne semble plus dépendre que des coûts à moyen terme. Il y a longtemps que plus personne ne verse une larme d'émotion pour cette Belgique. Ceci apprend également à l'UE, qui étudie la candidature de l'Islande et de la Croatie, et dont la monnaie commune part à vau-l'eau, que tout passe et rien ne demeure sur ce continent mouvant. Les Etats ne sont pas éternels alors que les langues et les traditions ont la vie dure. Dans une économie mondialisée, un Etat peut parfaitement devenir superflu. La classe politique de Belgique semble actuellement s'être réduite à un décor, une symbolique et un spectacle.

Albert II

Le roi le plus puissant d'Europe

Les trois années et demi de chaos institutionnel en Belgique ont fait d’Albert II "le seul roi doté de pouvoirs considérables en Europe", d’après El Mundo. Sans gouvernement permanent sept mois après les élections, le roi Albert II a récemment demandé au Premier ministre Yves Leterme de réduire le déficit budgétaire de 2011. Ce "geste sans précédent" coïncide avec une pression croissante des marchés devant les difficultés de la Belgique à gérer son importante dette publique. Depuis le début de cette longue crise politique, le roi a plusieurs fois joué le rôle de "médiateur entre les groupes politiques, nommé des cabinets de transition, donné des instructions aux élus et convaincu les responsables politiques de continuer à négocier." El Mundo rappelle qu’Albert II "a déjà régné sans gouvernement" : en 2007, Yves Leterme n’est en effet devenu Premier ministre que neuf mois après les élections. Mais aujourd'hui, "les missions qui lui sont confiées sont plus précises et plus politiques." Le quotidien espagnol conclut que le roi belge "a vu ses pouvoirs renforcés en pratique par la paralysie d’un pays incapable de négocier une conciliation entre les populations flamande et francophone."