Η απάντηση των μελών της ΕΕ στον πρόεδρο Τραμπ
Η σύνοδος κορυφής του ΝΑΤΟ στη Χάγη θα μπορούσε να σηματοδοτήσει το τέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, πράγματι, ανακοίνωσε ότι είναι πιθανό να μην εξασφαλίζει πλέον την ασφάλεια της ΕΕ. Αν συμβεί αυτό, θα πρέπει να αναδιοργανωθεί επειγόντως η σταθερότητα της ευρωπαϊκής ηπείρου. Η Ουάσινγκτον έχει ήδη τη λύση της: να αντικαταστήσει τη σημερινή δομή γύρω από τη Γερμανία με μια δομή γύρω από την Πολωνία.
Στις 24 Ιουνίου, οι Κάτω Χώρες θα φιλοξενήσουν τη σύνοδο κορυφής των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων του ΝΑΤΟ. Αυτή θα μπορούσε να είναι μια καθοριστική στιγμή για τον Οργανισμό: ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, από τη στιγμή που ανέλαβε καθήκοντα στον Λευκό Οίκο, προειδοποίησε τους συμμάχους του ότι, αν κάθε κράτος μέλος δεν αφιερώσει τουλάχιστον 5% του ετήσιου ΑΕΠ του στην άμυνα, το Πεντάγωνο θα εγκατέλειπε τον ρόλο του ως ανώτατος διοικητής των συμμαχικών δυνάμεων στην Ευρώπη (SACEUR). Ωστόσο, πριν από πέντε μήνες, τα περισσότερα κράτη μέλη δεν διέθεσαν ούτε το 2,5% του ΑΕΠ τους.
Είναι προφανές ότι τα κράτη μέλη δεν μπορούν να αυξήσουν τον αμυντικό τους προϋπολογισμό σε τέτοιο ρυθμό. Έτσι, η ανακοίνωση του προέδρου Τραμπ φαινόταν μη αναστρέψιμη. Ήδη, το Πεντάγωνο προετοίμαζε την απόσυρση των δυνάμεών του από την Ευρώπη.
Ο πρόεδρος της Πολωνίας, Άντζεϊ Ντούντα, έσπευσε στην Ουάσινγκτον για να συναντήσει τον Αμερικανό ομόλογό του χωρίς προηγούμενο ραντεβού. Κατάφερε να τον δει για λίγα λεπτά, στις 22 Φεβρουαρίου, στα πλαίσια της συνεδρίασης της Συντηρητικής Πολιτικής Δράσης (CPAC). Διαβεβαίωσε ότι η Πολωνία είχε αρχίσει εδώ και χρόνια την αναδιάρθρωση των ένοπλων δυνάμεών της, ότι φιλοδοξούσε να διαθέτει τον μεγαλύτερο στρατό στη Δυτική και Κεντρική Ευρώπη, αλλά ότι δεν μπορούσε να προχωρήσει γρηγορότερα. Ο Ντόναλντ Τραμπ, σε συμβιβαστικό ύφος, της παραχώρησε μια παράταση: οι αμερικανικές δυνάμεις θα αποσυρθούν τελευταίες από την Πολωνία.
Στο Παρίσι και το Λονδίνο, οργανώθηκαν συνεχείς συναντήσεις υπουργών Άμυνας και αρχηγών Γενικών Επιτελείων. Συζητήθηκε η πιθανή αντικατάσταση της αμερικανικής πυρηνικής ασπίδας με αυτές της Γαλλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου. Ωστόσο, αυτή η πρόταση αντιμετώπισε πολλά εμπόδια: πρώτον, το Ηνωμένο Βασίλειο δεν διαθέτει πραγματικά πυρηνικά όπλα, καθώς οι εγκαταστάσεις του εξαρτώνται από τον Αμερικανό «μεγάλο αδερφό». Δεύτερον, τα πυρηνικά όπλα δεν μπορούν παρά μόνο να εξαρτώνται από μια και μόνο πολιτική εξουσία. Επομένως, τα κράτη που τοποθετούνται υπό την προστασία ενός άλλου κράτους πρέπει να το εμπιστεύονται.
Τελικά, όλες αυτές οι συζητήσεις διακόπηκαν όταν η Ουάσινγκτον ανέστειλε για πέντε ημέρες όλες τις ανταλλαγές πληροφοριών της. Όλοι αισθάνθηκαν αμέσως, με οδυνηρό τρόπο, ότι χωρίς την ισχύ των ΗΠΑ, οι στρατοί τους δεν αξίζουν πολλά. Στο ουκρανικό πεδίο μάχης, τα όπλα της ΕΕ είχαν παύσει να λειτουργούν. Η ήττα ήταν επικείμενη. Σε λίγες μέρες, ο μύθος μιας ανεξάρτητης άμυνας της ΕΕ είχε πεθάνει. Έτσι, όλοι αναγνώρισαν τα λάθη τους.
Αυτή η ένταση, αυτές οι συνεχόμενες συναντήσεις κορυφής, είναι χαρακτηριστικό των διαπραγματεύσεων του Ντόναλντ Τραμπ. Αναστατώνει τους συνομιλητές του, τους αφήνει να σκέφτονται λύσεις, τους δείχνει βάναυσα ότι δεν μπορούν να λειτουργήσουν χωρίς αυτόν και, τελικά, τους επιβάλλει τη δική του λύση.
Στις αρχές Ιουνίου, το Ηνωμένο Βασίλειο δημοσίευσε την «Strategic Defence Review 2025» («Επιθεώρηση Στρατηγικής Άμυνας 2025»). Πρόκειται για ένα ύμνο για την προστασία των ΗΠΑ. Με έναν καθαρά βρετανικό τρόπο, ο υπουργός Άμυνας πρόσθεσε σε αυτό το έγγραφο την ανακοίνωση της αγοράς βομβαρδιστικών Lockheed Martin F-35 Lightning II, ικανών να μεταφέρουν και να εκτοξεύουν πυρηνικές βόμβες. Φυσικά, δεν φτάνουν ακόμα στο 5% των αμυντικών δαπανών του ΑΕΠ, αλλά αυτό αντιπροσωπεύει μεγάλης κλίμακας συμβάσεις που το Λονδίνο θα μπορούσε να υπογράψει ως αντάλλαγμα για την αμερικανική προστασία.
Πιο σύμφωνοι με τις απαιτήσεις του Ντόναλντ Τραμπ, οι «εννέα του Βουκουρεστίου» (χώρες της Βαλτικής, Τσεχία, Σλοβακία, Ουγγαρία και Βουλγαρία) και οι σκανδιναβικές χώρες (Δανία, Φινλανδία, Ισλανδία, Νορβηγία και Σουηδία) συναντήθηκαν στο Βίλνιους την περασμένη εβδομάδα. Αυτές οι δεκατέσσερις χώρες δεσμεύτηκαν να διαθέσουν το 5% του ΑΕΠ τους για αμυντικές δαπάνες το 2025. Έτσι, πέτυχαν τον στόχο, μερικές φορές με λίγη απάτη, όπως η συμπερίληψη αστυνομικών δαπανών στον ίδιο κλάδο.
Έτσι, απομένουν 17 κράτη μέλη (χωρίς τις ΗΠΑ) που δεν θα καλύψουν τις απαιτήσεις του Ντόναλντ Τραμπ στη σύνοδο κορυφής της Χάγης. Πώς θα ανταποκριθούν οι ΗΠΑ; Ο πρόεδρος Τραμπ μπορεί να θεωρήσει ότι θα παύσει να παρέχει προστασία σε αυτές τις 17 χώρες (συμπεριλαμβανομένων των τριών μεγαλύτερων: Γερμανία, Γαλλία και Ηνωμένο Βασίλειο). Μπορεί επίσης να θεωρήσει ότι, μιας και μια μειοψηφία μελών του ΝΑΤΟ έχει ήδη εκπληρώσει τις δεσμεύσεις της, θα παραχωρήσει παράταση στους υπόλοιπους.
Αυτή είναι η ουσία της πρότασης του Μαρκ Ρούτε, γενικού γραμματέα του Οργανισμού. Κατά τη συνάντηση των υπουργών Άμυνας, στις 5 Ιουνίου, δήλωσε ότι ένα συνολικό σχέδιο επενδύσεων 5% θα μπορούσε να αναλυθεί σε ένα τμήμα 3,5% για τους στόχους δυναμικότητας, συν ένα δεύτερο τμήμα 1,5% για επενδύσεις, υπό τον όρο ότι τα κράτη μέλη δεσμευτούν να τηρούν ετήσια σχέδια που να επιβεβαιώνουν ότι τήρησαν τις υποχωρήσεις τους.
Αυτή η λύση φαίνεται να ικανοποιεί τον Πιτ Χέγκσεθ, υπουργό Άμυνας των ΗΠΑ, ο οποίος σχολίασε: «Πιστεύουμε ότι μια συναίνεση είναι κοντά, μάλιστα ότι βρισκόμαστε κοντά σε συναίνεση, για μια δέσμευση 5% για το ΝΑΤΟ στη Χάγη αργότερα αυτόν τον μήνα». Επίσης, ανακοίνωσε ότι ο επόμενος SACEUR (Ανώτατος Διοικητής των Συμμαχικών Δυνάμεων στην Ευρώπη) θα είναι ο Λευκορωσικής καταγωγής στρατηγός Αλέξους Γκρινκέβιτς.
Ωστόσο, η Ισπανία συνεχίζει να αντιτίθεται στον στόχο των 5%. Η υπουργός Άμυνας της, Μαργαρίτα Ρόμπλες, τον είχε απορρίψει δημόσια στις 20 Μαΐου.
Ας εξετάσουμε την πρώτη πιθανή απάντηση, αυτή που αλλάζει το παιχνίδι. Η Συνθήκη της Λισαβόνας ορίζει ότι η ασφάλεια της ΕΕ εγγυάται, όχι από τα μέλη της, αλλά από το ΝΑΤΟ. Χωρίς αυτό, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα μετατρεπόταν αμέσως σε έναν γυμνό οικονομικό γίγαντα.
Οι ειδικοί της ΕΕ δεν πιστεύουν ότι ο Ντόναλντ Τραμπ θα κάνει αυτό το βήμα. Υποστηρίζουν ότι, σε κάθε περίπτωση, τα άλλα μέλη του ΝΑΤΟ θα μπορούσαν να ισχυριστούν ότι η απαίτηση για 5% δεν έχει εγκριθεί ποτέ από σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ (η σύνοδος του 2014 προέβλεπε μόνο 3% και όχι 5%). Ο Τραμπ δεν θα τολμούσε να επιβάλει έναν κανόνα που έχει ορίσει μόνο προφορικά, όχι επειδή το ΝΑΤΟ σέβεται το διεθνές δίκαιο, αλλά επειδή οι ΗΠΑ θα ήταν πιο αξιόπιστες αν αναπτύσσονταν στην Άπω Ανατολή, αφήνοντας πίσω τους μια σταθερή Ευρώπη.
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, παρουσίασε, κατά την απονομή του Βραβείου Καρλομάγνου, στις 29 Μαΐου στο Αachen, το όραμά της για το μέλλον της ΕΕ. Σύμφωνα με την ίδια, η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να ολοκληρώσει την ένταξη όλων των χωρών των Βαλκανίων και της Ανατολικής Ευρώπης (εκτός από τη Ρωσία και τη Λευκορωσία), να γίνει μια μεγάλη οικονομική δύναμη και να εξασφαλίσει η ίδια την ασφάλειά της. Πρόβλημα: γιατί τα κράτη μέλη θα έμεναν αν οι ΗΠΑ δεν ήταν πλέον εκεί για να τα προστατεύουν; Η «αυτοκράτειρα» δεν απάντησε στην ενοχλητική ερώτηση.
Ας επιστρέψουμε στην υπόθεση της απόσυρσης της αμερικανικής προστασίας για τις 17 χώρες που δεν τηρούν την απαίτηση των 5%. Ο Ντόναλντ Τραμπ δεν κρύβει ότι θεωρεί πως, αν η ΕΕ σχηματίστηκε βάσει μιας μυστικής ρήτρας του Σχεδίου Μάρσαλ, σήμερα ανήκει στον «αμερικανικό αυτοκρατορικό χώρο» τον οποιό απορρίπτει. Στην πράξη, η ΕΕ κάνει μόνο κακό στις ΗΠΑ (τις οποίες θεωρεί ανεξάρτητες από τον «αμερικανικό αυτοκρατορικό χώρο»). Ομοίως, ο Τραμπ δεν κρύβει την υποστήριξή του στην «Πρωτοβουλία των Τριών Θαλασσών», δηλαδή στην αναδιάρθρωση της ευρωπαϊκής ηπείρου, όχι πλέον γύρω από την επανενωμένη Γερμανία (και άρα την ΕΕ), αλλά γύρω από την Πολωνία και τη Λιθουανία.
Αυτή η άποψη αντιστοιχεί στην ιστορία. Από τον 16ο έως τον 18ο αιώνα, το μεγάλο δουκάτο της Λιθουανίας και το βασίλειο της Πολωνίας αποτελούσαν την «Κοινοπολιτεία των Δύο Εθνών». Αυτό το διεθνικό κράτος κατάφερε να προστατεύσει τους υπηκόους του από τις επιθέσεις του Τευτονικού Τάγματος, της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της Σουηδικής Αυτοκρατορίας. Ωστόσο, λόγω της αντίθεσης ενός μέρους της πολωνικής αριστοκρατίας και της συμμαχίας της με τον τσαρικό αυτοκρατορικό χώρο, το Βασίλειο των Δύο Εθνών διαλύθηκε. Ωστόσο, στο μεσοπόλεμο, ο στρατηγός Γιούζεφ Πιουσούτσκι (πρόεδρος της Πολωνίας και αργότερα πρωθυπουργός) φαντάστηκε να αναβιώσει την Κοινοπολιτεία των Δύο Εθνών. Αυτή είναι η έννοια του «Intermarium» και τώρα της «Πρωτοβουλίας των Τριών Θαλασσών». Αυτός ο διακυβερνητικός οργανισμός περιλαμβάνει δεκατρία κράτη: Αυστρία, Βουλγαρία, Κροατία, Εσθονία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία και Τσεχία. Η Μολδαβία και η Ουκρανία είναι συνδεδεμένα μέλη, αλλά είναι προφανές ότι η Πολωνία θα ήθελε μόνο τη βορειοανατολική Ουκρανία, δηλαδή την Ανατολική Γαλικία.
Ο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος είχε συμμετάσχει στη σύνοδο κορυφής της «Πρωτοβουλίας των Τριών Θαλασσών» το 2017, δεν κρύβει ότι επιθυμεί αυτός ο οργανισμός να αντικαταστήσει την ΕΕ.
Μη θέλοντας να μείνει στο περιθώριο, η Γαλλία επανεργοποίησε το «Τρίγωνο της Βαϊμάρης», δηλαδή τη σύνοδο κορυφής Γερμανία/Γαλλία/Πολωνία. Επιπλέον, στις 9 Μαΐου, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν υπέγραψε με τον Πολωνό πρωθυπουργό Ντόναλντ Τουσκ τη Συνθήκη της Νανσύ. Πρόκειται για την ενίσχυση της στρατιωτικής συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών, αλλά πάντα στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ.
Παραμένει το γεγονός ότι, αν η ΕΕ έπρεπε να εξαφανιστεί, πολλές παλιές εδαφικές διαμάχες θα ξαναεμφανίζονταν με το θάνατό της. Και ποτέ, από του Καρλομάγνου έως τον Αδόλφο Χίτλερ, μέσω του Κάρολου Ε’ και του Ναπολέοντα, οι Ευρωπαίοι δεν κατάφεραν να κάνουν ειρήνη μεταξύ τους. Μόνο η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και ο «αμερικανικός αυτοκρατορικός χώρος» τους προστάτευσαν από τις διαμάχες τους.
Κριστιάν Άκκυριά
Les articles de cet auteur
Envoyer un message
