19η Μαΐου, Επέτειος της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου.
«Αφιερώνω αυτή τη συνέντευξη στη μνήμη των εκατοντάδων χιλιάδων Ασσυρίων και Ποντίων που πέθαναν στην Τουρκία, πριν από σχεδόν έναν αιώνα, ακριβώς την ίδια εποχή που ενάμισι εκατομμύριο Αρμένιοι βάδιζαν προς το θάνατο τους».
«Η μνήμη είναι ο μόνος δρόμος προς το σπίτι μας», είπε ο Αμερικανός συγγραφέας Terry Tempest William.
Και η μνήμη της Σάνο Χάλο ήταν ο μόνος οδηγός (Sano Halo, η γιαγιά του Πόντου) όταν ξεκίνησε με την κόρη της Θεία ένα ταξίδι στην Τουρκία προς αναζήτηση της πατρίδας της, 70 χρόνια μετά την αναγκαστική εξορία της.
Φαίνεται επίσης ότι το σπίτι μας είναι και ο μόνος δρόμος προς την μνήμη.
Μόνο εκεί, στη σύγχρονη Τουρκία, ξαναβρήκε πλήρως τον εαυτό της η Θεία.
«Ήταν η πρώτη φορά που αισθάνθηκα να συνδέομαι με την πολιτιστική κληρονομιά μου», λέει σε αυτή τη συνέντευξη.
«Δεν είχα κληρονομιά μέχρι να σταθώ στη γη της μητέρας μου, και στη συνέχεια σε αυτή του πατέρα μου. Για πρώτη φορά στη ζωή μου ένιωσα συνδεδεμένη με αυτόν τον λαό, που είναι τελικά ο λαός μου», είπε.
«Ένα ταξίδι είναι ελλιπές, αν δεν ανοίξει το δρόμο για ένα άλλο».
 |
Η Σάνο Χάλο με τη κόρη της Θεία |
Μετά την επίσκεψη στη γη της Ελληνοπόντιας μητέρας της και του Ασσυρίου πατέρα της, ξεκίνησε ένα άλλο προσκύνημα, αυτό του νου και της ψυχής, για να ανακαλύψει και να συμβάλει στη διατήρηση μιας τελείως ξεχασμένης ιστορίας και μιας γενοκτονίας που σχεδόν έχει ξεχαστεί.
Το αποκορύφωμα αυτού του προσκυνήματος ήταν το «Ούτε το όνομα μου» (Not even my Name), ένα βιβλίο που ζωντανεύει, μέσα από την ιστορία της επιβίωσης της Σάνο Χάλο, την γενοκτονία των Αρμενίων, των Ποντίων και των Ασσυρίων που διαπράχτηκε στην Οθωμανική Τουρκία κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκόσμιου Πόλεμου και αμέσως μετά από αυτόν.
Ωστόσο, το «Ούτε το όνομα μου» είναι επίσης ένα βιβλίο για τα ωραία πράγματα της ζωής.
«Ήθελα να δείξω την ομορφιά του ελληνοποντιακού πολιτισμού, τουλάχιστον σε αυτά τα τρία χωριά, και τι χάθηκε πραγματικά, γιατί μόνο βλέποντας την ομορφιά αυτού που ήταν κάποτε μπορεί κανείς να καταλάβει πλήρως την τραγωδία και την αδικία αυτού που έχει καταστραφεί», λέει η Θεία Χάλο.
«Εκθειασμός σ’ αυτό που χάθηκε, κάνει την ανάμνηση αγαπητή», είπε ο Σαίξπηρ.
Η συνέντευξη δόθηκε στον Khatchig Mouradian, Αρμένιο δημοσιογράφο της αρμενικής εφημερίδας Aztag του Λιβάνου το 2004.
Aztag : Μιλάτε συχνά για «την αποκλειστικότητα του πόνου».
Σε μια συνέντευξη είχατε πει: «Είναι πραγματικά λυπηρό το γεγονός ότι ακτιβιστές του 20ου αιώνα, οι οποίοι εργάστηκαν τόσο σκληρά για να γνωστοποιηθεί η γενοκτονία των Αρμενίων σε όλο το κόσμο, παρέλειψαν να αναφέρουν τους πάσχοντες συντρόφους τους».
Κατά τη γνώμη σας, ποιος είναι ο λόγος αυτής της παράλειψης;
 |
Η Θεία (η Θία) Χάλο |
Θεία Χάλο : Έχω πολλές επαφές με τους Αρμενίους, μεγάλη αγάπη και φιλία μαζί τους.
Ήταν μια αρμενική οικογένεια που έσωσε τη μητέρα μου όταν βρέθηκε άπορη και μόνη της στο Ντιγιαρμπακίρ. Την προστάτεψαν σαν να ήταν κόρη τους.
Ήταν μια αρμενική οικογένεια που έσωσε τη μητέρα μου όταν βρέθηκε άπορη και μόνη της στο Ντιγιαρμπακίρ. Την προστάτεψαν σαν να ήταν κόρη τους.
Η θεία μου επίσης ήταν Αρμένισσα. Γι 'αυτό αισθάνομαι μεγάλη συγγένεια με τον αρμενικό λαό.
Γι 'αυτό, ενοχλήθηκα πολύ όταν ανακάλυψα την παράβλεψη της γενοκτονίας των Ποντίων και των Ασσυρίων από πολλούς Αρμενίους ιστορικούς και ακτιβιστές. Ουσιαστικά δεν ήταν απλώς μια παράλειψη, αλλά ένα πραγματικό σχέδιο αποκλεισμού και άρνησης.
Η Γενοκτονία των Ελλήνων της Μικράς Ασίας έχει χαρακτηριστεί ως μια «ανταλλαγή πληθυσμών», αν και οι ιστορικοί γνωρίζουν ότι τη στιγμή της ανταλλαγής το 1923, τουλάχιστον ένα εκατομμύριο Έλληνες του Πόντου και της Μικράς Ασίας είχαν ήδη δολοφονηθεί.
Οι Ασσύριοι δεν αναφέρονται καθόλου.
Κάποιος μου εξήγησε μία ημέρα αυτήν τη συμπεριφορά: «Είμαι σίγουρος ότι καταλαβαίνετε ότι οι Αρμένιοι ιστορικοί αισθάνονται τόσο προσωπικά συνδεδεμένοι με αυτή την ιστορία, γιατί ήταν η γενοκτονία των ίδιων των οικογενειών τους και του λαού τους».
Και φυσικά καταλαβαίνω, αφού είναι η ιστορία της γενοκτονίας της οικογένειάς μου και του λαού μου, γεγονός που κάνει τον αποκλεισμό αυτό ακόμη πιο οδυνηρό, αφού προέρχεται από αυτούς που το γνωρίζουν καλύτερα.
Αυτό καθιστά αυτή την συμπεριφορά πιο κατακριτέα, και κάποτε πρέπει να σταματήσει.
Η ένταξη των Ελλήνων και των Ασσυρίων στη Γενοκτονία , δεν μειώνει τη φρίκη για ότι συνέβη στους Αρμενίους. Ακόμα και η μητέρα μου, η οποία έχασε την ίδια την οικογένειά της και το λαό της, περιγράφει πάντα τη σφαγή των Αρμενίων σαν κάτι πραγματικά τρομακτικό.
Κατάλαβα, εν τέλει, ότι υπάρχει στο κόσμο ένα είδος φυλετισμού που προκαλεί τη δυστυχία μας. Όταν αναφέρεσαι σε φυλετισμό, αμέσως σκέφτεσαι τα καθυστερημένα έθνη, τα υπανάπτυκτα, αλλά εγώ χρησιμοποιώ τη λέξη «φυλών», ακόμη και για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Υπάρχει η μεγαλύτερη φυλή η οποία κυριαρχεί στη χώρα, έπειτα οι υπο-φυλές που είναι οι διάφορες εθνοτικές ομάδες.
Και υπάρχει και μια άλλη φυλή, αυτή η χούφτα των ελίτ που διοικούν τον κόσμο και που οι περισσότεροι δρουν παρασκηνιακά, πίσω από την σκηνή.
Οι διαφορές των λαών του κόσμου: η γλώσσα, η εμφάνιση, τα ήθη, οι τροφές, ο ρουχισμός, ο χορός, κ.α. ήταν για μένα κάτι το εξαιρετικό σε όλη τη ζωή μου.
Αλλά η άλλη όψη του νομίσματος είναι η εξουσία των ισχυρότερων φυλών, που σκέφτονται μόνο να εκμεταλλεύονται τις άλλες φυλές προς όφελος της απληστίας τους ή των ιδεολογιών τους.
Και έπειτα, έχομε την Γενοκτονία.
Αυτό συνέβη στην Τουρκία κατά το πρώτο μισό του 20ού αιώνα, κατά τη διάρκεια και μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Αυτό συνέβη και κατά τη διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, και αυτό συμβαίνει και σήμερα.
Πιστεύω απόλυτα ότι αυτό που συνέβη στην Τουρκία ήταν μια γενοκτονία των Χριστιανών.
Αλλά δεν νομίζω ότι μπορούμε απλά να χρησιμοποιήσουμε αυτόν τον όρο χωρίς να ξεχωρίσουμε τους Χριστιανούς.
Διότι, καθώς οι Ασσύριοι, οι Έλληνες και οι Αρμένιοι έζησαν στην ίδια γη για χιλιάδες χρόνια, οι γλώσσες τους, οι πολιτισμοί τους και οι ιστορίες τους ήταν μοναδικά.
Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι υπήρξε Γενοκτονία των Αρμενίων, των Ασσυρίων και των Ελλήνων, αλλά πάνω απ 'όλα ήταν μια γενοκτονία των Χριστιανών της Μικράς Ασίας.
Ξεχωρίζω ακόμη και τους Έλληνες σε οι Ίωνες, Πόντιους και Καππαδόκες, πρώτον διότι οι Πόντιοι είχαν οι ίδιοι την αυτοκρατορία τους, και δεύτερον, επειδή νομίζω ότι είναι σημαντικό να θυμόμαστε τα διακριτικά ιστορικά ονόματα και τις περιοχές της Μικράς Ασίας.
Ένας από τους λόγους για τους οποίους θεωρώ ότι οι Αρμένιοι δημιουργούν ένα μεγάλο κακό στο εαυτό τους, παραλείποντας να αναφέρουν τη γενοκτονία των Ποντίων και των Ασσυρίων, είναι διότι υπάρχει μια μικρή μερίδα Αρμενίων στην Τουρκία, η οποία αγωνίζεται για ένα ανεξάρτητο κράτος. Αυτοί οι λεγόμενοι «ταραχοποιοί» έδωσαν στους Τούρκους και στους υπερασπιστές τους, τότε και τώρα, τη δικαιολογία να κατηγορούν τα θύματα τους για δική τους γενοκτονία από τους Αρμενίους, αν και η συντριπτική πλειοψηφία των Αρμενίων απλώς προσπαθούσαν να ζήσουν τη ζωή τους.
Μόνο όταν εξετάζουμε την έκταση της γενοκτονίας από το καθεστώς των Νεότουρκων, που συνεχίστηκε με τον Μουσταφά Κεμάλ «Ατατούρκ» εις βάρος των Αρμενίων, των Ελλήνων και των Ασσυρίων, βλέπουμε ότι δεν είχαν κίνητρο τις ταραχές που προκαλούσαν κάποιοι Αρμένιοι.
Ήταν περισσότερο ένα σχέδιο για να απαλλάξουν την Τουρκία από το χριστιανικό πληθυσμό, και να υλοποιήσουν την διακήρυξη: «Η Τουρκία για τους Τούρκους".
Aztag : Πώς είναι δυνατόν τόσο λίγοι άνθρωποι να έχουν ακούσει για τη Γενοκτονία των Ασσυρίων και των Ποντίων;
Θεία Χάλο : Υπάρχουν πολλοί Ελληνοπόντιοι στην Ελλάδα και μια σειρά από βιβλία σχετικά με τη Γενοκτονία των Ποντίων. Αγωνίζονται για την αναγνώριση για τουλάχιστον 35 χρόνια, ακόμη και εδώ στην Αμερική.
Οι Ασσύριοι επίσης προσπάθησαν για πολλά χρόνια να τεθεί αυτό το ζήτημα υπό συζήτηση, όμως χωρίς επιτυχία.
Αποδίδω την αποτυχία αυτή, κυρίως σε δύο παράγοντες:
Ο ένας είναι ότι δεν υπήρξε κανένα έγκυρο βιβλίο που να αφηγείται αυτό που συνέβη στους Έλληνες και στους Ασσυρίους, μέχρι που εκδόθηκε το βιβλίο μου «Ούτε το όνομα μου».
Ίσως επίσης γιατί εκείνοι που έχουν τις πιο δυνατές φωνές στη κοινωνία μας να έχουν κατά παράδοση αυτή τη φυλετική νοοτροπία που προανέφερα. Ήθελαν ο λαός τους να έχει την αποκλειστικότητα του πόνου και, συνεπώς, παρέλειψαν την αναφορά της γενοκτονίας των άλλων λαών.
Μέχρι πολύ πρόσφατα, οι Εβραίοι ιστορικοί και ακτιβιστές επικεντρώθηκαν σε ό,τι συνέβη στους Εβραίους κατά τη διάρκεια του δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.
Υπήρχε ένα δόγμα ότι το Ολοκαύτωμα ήταν η οριστική γενοκτονία και συνεπώς, δεν έμπαιναν στον κόπο να εξετάσουν την περαιτέρω κατανόηση του φαινομένου της γενοκτονίας.
Η μελέτη του Ολοκαυτώματος έγινε μέρος του προγράμματος σπουδών σε πολλά σχολεία, αν όχι σε όλα, στις ΗΠΑ.
Ωστόσο, οι άλλες εθνικές ομάδες, θρησκευτικές ή κοινωνικές, που δολοφονήθηκαν από τους ναζί δεν αναφέρονταν και έτσι οι άλλες γενοκτονίες επισκιάστηκαν ή αγνοήθηκαν, ακόμα και η Γενοκτονία των Αρμενίων.
Τώρα, πολλοί Εβραίοι ιστορικοί έχουν αναγνωρίσει τη Γενοκτονία των Αρμενίων και οι Αρμένιοι κέρδισαν τελικά μια φωνή.
Αλλά με τη σειρά τους, οι Αρμένιοι ιστορικοί και ακτιβιστές στα προγράμματα των δήθεν «συγκριτικών μελετών» παραλείπουν να αναφέρουν τις Γενοκτονίες των πασχόντων συντρόφων τους: των Ασσυρίων, των Ελλήνων του Πόντου, και των άλλων Ελλήνων της Μικράς Ασίας, συμπεριλαμβανομένων ακόμη και άλλων γενοκτονιών, όπως στη Ρουάντα και στη Καμπότζη.
Ευτυχώς, όλοι οι Αρμένιοι δεν πιστεύουν ότι η αποκλειστική προσέγγιση είναι ορθή.
Aztag : Σε μια συνέντευξη, είπατε: «Να θυμάσαι, δεν σημαίνει να υποδαυλίζεις το μίσος μέσα και έξω. Το μίσος καταστρέφει ό,τι είναι καλό και καθαρό στο παρελθόν και στο παρόν. Σημαίνει απλώς να μην σβήσουμε αυτό που μας ανήκει.
«Δεν είναι εύκολο να ξεπεραστούν τα συναισθήματα μίσους, ιδίως για τα θύματα της γενοκτονίας και τους αμέσους απογόνους τους, έτσι δεν είναι;».
Θεία Χάλο: Η μητέρα μου έζησε αυτή τη Γενοκτονία.
Έχασε όλη την οικογένειά της και την περιουσία της στην ηλικία των 10 ετών. Έζησε δίπλα-δίπλα με τους Τούρκους. Τα τουρκικά χωριά περιέβαλαν τα ελληνικά χωριά. Η μητέρα μου είπε ότι ανταλλάσσονταν προϊόντα και δεν είχαν πρόβλημα. Δεν μπορούμε να πούμε ότι κανένας Τούρκος δεν επιτέθηκε ποτέ σε Έλληνα, Αρμένιο ή Ασσυρίο. Φυσικά, υπήρξαν κάποιοι, για διάφορους λόγους.
Όμως, σε γενικές γραμμές ζούσαν ειρηνικά. Έχω ακούσει αμέτρητες ιστορίες των Αρμενίων, Ασσυρίων και των Ελλήνων, που εξιστορούν πώς οι Τούρκοι έχουν σώσει τις ζωές των οικογενειών τους.
Η μητέρα μου λέει ότι πρέπει να κατηγορηθούν εκείνοι που ευθύνονται, δηλαδή η τουρκική κυβέρνηση.
Αν αρχίσουμε να διακρίνουμε τους ανθρώπους σε μια χώρα και να ξεχάσουμε ότι όσα διέπραξαν ήταν αντικείμενο επιβολής μιας πολιτικής από την κυβέρνηση, δεν θα μπορέσουμε ποτέ να απαλλαγούμε από το μίσος.
Η φυλετική νοοτροπία είναι διάχυτη και συνεχίζεται χωρίς διακοπή μέχρι σήμερα, γιατί υπάρχουν μίση που πάνε πίσω χιλιάδες χρόνια μεταξύ σχεδόν όλων των φυλών του κόσμου. Πρέπει να μάθουμε να αναγνωρίσουμε το παρελθόν χωρίς να το ξαναζούμε.
Δεν καταλαβαίνουμε πόσο το παρελθόν μας έχει επηρεάσει. Επειδή γεννήθηκα και μεγάλωσα στη Νέα Υόρκη, μπορώ να πω ότι δεν επηρεάστηκα, αλλά δεν είναι αλήθεια.
Οι γονείς μου έζησαν τη γενοκτονία. Με μεγάλωσαν και δεν ξέρουμε με τι λεπτούς τρόπους, η ζωή και οι δυσκολίες τους μας έχουν επηρεάσει.
Είμαστε προϊόν των γονιών μας. Αν δεν αναγνωρίσουμε το παρελθόν τους, και δεν το αγκαλιάσουμε σαν μέρος του εαυτού μας, δεν θα αγκαλιαστούμε πλήρως. Μόνο όταν προσπαθούμε να κατανοήσουμε από πού προερχόμαστε μπορούμε πραγματικά να καταλάβουμε ποιοι είμαστε.
Aztag : Και πότε φτάσατε εσείς η ίδια σε αυτή την κατανόηση;
Θεία Χάλο : Καταρχάς όταν επισκέφθηκα την Τουρκία. Ήταν η πρώτη φορά που αισθάνθηκα να συνδέομαι με την κληρονομιά μου.
Εδώ στην Αμερική, κανείς δεν ξέρει ποιοι είναι οι Έλληνες του Πόντου.
Και όλοι μου λένε ότι δεν μπορώ να είμαι Ασσύρια, επειδή οι Ασσύριοι δεν υπάρχουν πια.
Σκέφτηκα: «Πώς μπορώ να είμαι κάτι που δεν υπάρχει;»
Δεν είχα κληρονομιά μέχρι να σταθώ στη γη της μητέρας μου, και έπειτα του πατέρα μου.
Για πρώτη φορά στη ζωή μου ένιωσα να συνδέομαι με αυτούς τους ανθρώπους, που είναι τελικά ο λαός μου.
Και αφού έγραψα την ιστορία της μητέρας μου, που περιείχε τη Γενοκτονία των Ποντίων, των Ασσυρίων και των Αρμενίων, ξεκίνησα να κάνω έρευνες για τη γενική ιστορία, για το βιβλίο, και συνειδητοποίησα πόσο σημαντική ήταν η ιστορία τους.
Η σκέψη ότι λαοί αυτοί είχαν ζήσει σε μια γη για τρεις χιλιάδες χρόνια και περισσότερο, είναι μια πολύ ισχυρή διαθήκη και δεν μπορούν απλώς να αφαιρεθούν από το πρόσωπο γης και ούτε μπορεί η μνήμη τους να πάψει να υπάρχει, εδώ αλλά και όπου αλλού στη γη!
Αυτό που σίγουρα ολοκληρώνει μια γενοκτονία, είναι όταν κανείς δεν έχει ακούσει για τον λαό σου.
Κάποιοι με ρωτούν γιατί ονόμασα το βιβλίο μου «Ούτε το όνομά μου».
Ο λόγος είναι ότι η μητέρα μου έχασε τα πάντα, την οικογένεια της, το σπίτι της, τη γλώσσα της και τη χώρα της, ακόμη και το όνομά της.
Αλλά πολλοί Έλληνες Πόντιοι και Ασσύριοι, μου είπαν ότι ο τίτλος έχει μεγαλύτερη σημασία γι 'αυτούς.
Σημαίνει ότι ακόμη και τα επίθετα, Έλληνας Πόντιος και Ασσύριος, χάθηκαν από τον κόσμο.
Ήταν μια ενδιαφέρουσα αποκάλυψη για μένα.
Aztag : Πολλοί Αρμένιοι αποδίδουν μεγάλη σημασία στα εδάφη που έχασαν. Γενοκτονία για αυτούς δεν είναι «απλώς» η εξόντωση ενάμιση εκατομμυρίου Αρμενίων, αλλά και η απέλαση ενός ολόκληρου λαού από τη γη του, καθώς και η εξόντωση ενός πολιτισμού.
Όταν μιλάτε για την «γη του πατέρα σας» και τη «γη της μητέρας σας», τρέφεστε με τα ίδια συναισθήματα;
 |
| Οι Σάνο και Θέια Χάλο με τον Προέδρο της Δημοκρατίας Κ. Στεφανόπουλο |
Θεία Χάλο : Σχεδόν κάθε αρχαίος πολιτισμός έχει αυτό το δεσμό με τη γη.
Τι άλλο είναι ένα μέρος που το ονομάζουμε «σπίτι μας»;
Όταν στάθηκα σε αυτή τη γη, για πρώτη φορά στη ζωή μου, μπόρεσα να αισθανθώ πραγματικά τους προγόνους μου, τους παππούδες μου.
Έγιναν πραγματικότητα για μένα, για πρώτη φορά.
Ήταν μέρος αυτής της γης τους, όπως τα βράχια, τα δέντρα, τα βότανα.
Ο ιδρώτας τους και το αίμα τους ανακατεύτηκε με τη γη για χιλιάδες χρόνια.
Πώς μπορεί κάποιος να φύγει μακριά, χωρίς να αισθανθεί ότι ένα μέρος του εαυτού του έμεινε πίσω, όπως ένα ακρωτηριασμένο χέρι ή πόδι που εξακολουθεί να στέλνει μηνύματα στον εγκέφαλο, ακόμη και όταν δεν είναι εκεί.
Μια μέρα η μητέρα μου είπε: «Ξέρεις, όταν γεννηθείς σε μια χώρα, υπάρχει πάντα ένα κομμάτι του εαυτού σου που εξακολουθεί να αισθάνεται ότι αυτή η χώρα είναι το αληθινό σπίτι σου.»
Aztag : Πιστεύετε ότι η αναγνώριση αυτών των γενοκτονιών θα πρέπει να αποτελεί προϋπόθεση για την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση;
Θεία Χάλο : Νομίζω ότι πολλοί παράγοντες είναι σημαντικοί για την είσοδο της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και όχι μόνο η αναγνώριση των γενοκτονιών.
Αναγνωρίζοντας τις γενοκτονίες, θα πρέπει να επιλυθούν επίσης ορισμένα άλλα ζητήματα.
Για παράδειγμα, δημοσιογράφοι, εκδότες και εκπαιδευτικοί εξακολουθούν να κρατούνται στις φυλακές επειδή μίλησαν για τις Γενοκτονίες.
Αν αναγνωρίζουν τις Γενοκτονίες, τότε δεν χρειάζεται να κρατούνται εκδότες , δάσκαλοι και δημοσιογράφοι.
Όπως έλεγε ο πατέρας μου, «μ’ έναν σμπάρο δυο τρυγόνια».
Και υπάρχουν άλλα προβλήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων που πρέπει να λύσει η Τουρκία.
Πρέπει να σας πω ότι όταν ήμουν στην Τουρκία, βρήκα μια γη οπτικά όμορφη, και βρήκα τους ανθρώπους εξαιρετικά φιλικούς και φιλόξενους.
Είναι κρίμα που δεν μπορούν να μιλούν ελεύθερα και να μάθουν χωρίς φόβο τι συνέβη στη ίδια τη χώρα τους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου