Σπάνια οι διεθνείς σχέσεις αναταράσσονται  όπως έγινε το 2022. Και το ζήτημα δεν έχει τελειώσει. Η διαδικασία που έχει ξεκινήσει δεν θα σταματήσει, ακόμη και αν γεγονότα που έρχονται την διακόψουν για μερικά χρόνια. Η κυριαρχία της Δύσης, δηλαδή τόσο των Ηνωμένων Πολιτειών όσο και των πρώην ευρωπαϊκών αποικιοκρατικών δυνάμεων (κυρίως του Ηνωμένου Βασίλειου, της Γαλλίας και της Ισπανίας) και της Ασίας (Ιαπωνίας), πλησιάζει στο τέλος της. Κανείς πλέον δεν υπακούει σε έναν ηγέτη, συμπεριλαμβανομένων των κρατών που παραμένουν υποτελείς της Ουάσιγκτον. Το καθένα αρχίζει από τώρα και στο εξής να σκέφτεται για τον εαυτό του. Δεν φτάσαμε ακόμη στον πολυπολικό κόσμο που προσπαθούν να δημιουργήσουν η Ρωσία και η Κίνα, αλλά τον βλέπουμε να χτίζεται.

Όλα ξεκίνησαν με τη Στρατιωτική Ρωσική Επιχείρηση για την εφαρμογή του ψηφίσματος 2202 του Συμβουλίου Ασφαλείας και για να προστατεύσει τον ουκρανικό πληθυσμό στο σύνολό του από την κυβέρνησή των «ριζοσπαστικών εθνικιστών». Βέβαια, αυτό το γεγονός δεν είναι όπως το αντιλαμβάνονται οι  Ηνωμένες Πολιτείες, η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Αυστραλία και η  Ιαπωνία. Οι Δυτικοί είναι πεπεισμένοι ότι η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία για να αλλάξει τα σύνορα της με τη βία. Κι όμως, δεν είναι ούτε αυτό που ανακοίνωσε ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν,  ούτε όπως τα γεγονότα εξελίχθησαν

Ας αφήσουμε κατά μέρος το ζήτημα του ποιος έχει άδικο και ποιος έχει δίκιο. Όλα εξαρτώνται από το αν κάποιος έχει επίγνωση του εμφυλίου πολέμου που διάλυε την Ουκρανία μετά την καθαίρεσή του δημοκρατικά εκλεγμένος πρόεδρος Βίκτορ Γιανουκόβιτς το 2014. Οι Δυτικοί, ξεχνώντας τους 20.000 νεκρούς αυτού του πολέμου δεν μπορούν να φανταστούν ότι οι Ρώσοι ήθελαν να σταματήσουν αυτή τη σφαγή. Καθώς αγνοούν τις συμφωνίες του Μινσκ, για τις οποίες η Γερμανία και η Γαλλία είχαν εγγυηθεί παράλληλα με τη Ρωσία, δεν μπορούν να δέχονται ότι η Ρωσία έχει θέσει σε εφαρμογή την «ευθύνη προστασίας» που διακήρυξαν τα Ηνωμένα Έθνη στο 2005.

Κι όμως η πρώην Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ [1] και ο πρώην πρόεδρος της Γαλλίας Φρανσουά Ολάντ [2] και οι δύο δήλωσαν δημόσια ότι είχαν υπογράψει τις Συμφωνίες του Μινσκ, όχι για να τερματιστεί ο εμφύλιος πόλεμος, αλλά αντίθετα για να κερδίσουν χρόνο ώστε να εξοπλιστεί η  Ουκρανία. Αυτές οι δύο προσωπικότητες αυτοεπαινούνται για το στήσιμο της παγίδας κατά της Ρωσίας, ενώ ταυτόχρονα την κατηγορούν ότι φέρει αποκλειστικά την ευθύνη για τον παρόντα πόλεμο. Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι αυτοί οι δύο υπερηφανεύονται για τη διπροσωπία τους ενώπιον της κοινής γνώμης των λαών τους, αλλά τα λόγια τους ακούγονται διαφορετικά σε άλλα μέρη του κόσμου. Για την πλειοψηφία της ανθρωπότητας, οι Δυτικοί εμφανίζονται με το αληθινό πρόσωπο τους: προσπαθούν πάντα να διαιρέσουν το υπόλοιπο του κόσμου και να παγιδεύουν όσους θέλουν να είναι ανεξάρτητοι· μιλούν για ειρήνη, αλλά υποδαυλίζουν πολέμους.

Είναι λάθος να φανταζόμαστε ότι ο δυνατότερος θέλει πάντα να επιβάλλει τη θέλησή του στους άλλους. Είναι το μήνυμα που προσπάθησαν να διαδώσουν οι Κινέζοι μιλώντας για σχέσεις «win-win». Για εκείνους το θέμα δεν ήταν να μιλήσουν για δίκαιες εμπορικές σχέσεις, αλλά να αναφερθούν στον τρόπο με τον οποίο κυβερνούσαν οι αυτοκράτορες της Κίνας: όταν ένας αυτοκράτορας εξέδιδε ένα διάταγμα, έπρεπε να φροντίσει να το ακολουθήσουν οι κυβερνήτες κάθε επαρχίας, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που δεν επηρεάζονταν από την απόφαση αυτή. Έδειχναν στους τελευταίους που δεν τους είχαν ξεχάσει προσφέροντάς ένα δώρο στον καθένα.

Σε δέκα μήνες, ο υπόλοιπος κόσμος, δηλαδή, η συντριπτική πλειοψηφία του, άνοιξε τα μάτια του. Εάν, στις 13 Οκτωβρίου, 143 κράτη ακολούθησαν το δυτικό αφήγημα και καταδίκασαν την ρωσική «επίθεση» [3], σήμερα δεν θα είχαν το ίδιο αποτέλεσμα. Η ψηφοφορία, στις 30 Δεκεμβρίου, για ένα ψήφισμα με το οποίο ζητιόταν από το εσωτερικό δικαστήριο του ΟΗΕ, το Διεθνές Δικαστήριο, να κηρύξει την κατοχή των παλαιστινιακών εδαφών από το Ισραήλ ως «κατοχή» είναι απόδειξη αυτού. Η Γενική Συνέλευση δεν παραδίνεται πλέον στην  δυτική αταξία του κόσμου.

11 αφρικανικά κράτη, τα οποία ήταν μέχρι στιγμής στη τροχιά της Γαλλίας, έχουν προσφύγει στον ρωσικό στρατό ή σε ιδιωτική στρατιωτική ρωσική εταιρία για να εξασφαλίσουν την ασφάλειά τους. Δεν πιστεύουν πλέον στη ειλικρίνεια της Γαλλίας και των Ηνωμένων Πολιτειών. Άλλα κράτη επίσης γνωρίζουν ότι η δυτική προστασία κατά των τζιχαντιστών συμβαδίζει με την κρυφή υποστήριξη των Δυτικών στους τζιχαντιστές. Ανησυχούν δημόσια για την μαζική μεταφορά όπλων με προορισμό την Ουκρανία σε τζιχαντιστές στο Σαχέλ ή προς την Μπόκο Χαράμ [4] σε σημείο που το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ όρισε μια αποστολή παρακολούθησης για να επαληθεύσει τι συμβαίνει με τα όπλα που προορίζονται για την Ουκρανία· ένας τρόπος όπως κάθε άλλος για να θάψουν το πρόβλημα και να αποτραπεί η παρέμβαση του Κογκρέσου σε αυτές τις σκοτεινές σκευωρίες.

Στη Μέση Ανατολή, η Τουρκία, μέλος του ΝΑΤΟ, παίζει ένα λεπτό παιχνίδι στα μισά του δρόμου μεταξύ του ΗΠΑϊκού συμμάχου της και του ρώσικου εταίρου της. Η Άγκυρα έχει καταλάβει εδώ και καιρό ότι δεν θα ενταχθεί ποτέ στην Ευρωπαϊκή Ένωση και, πιο πρόσφατα, ότι δεν αναμενόταν πλέον να αποκατασταθεί η αυτοκρατορία της επί των Αράβων. Ως εκ τούτου, στρέφεται προς τα ευρωπαϊκά κράτη (όπως Βουλγαρία, Ουγγαρία και Κόσσοβο) και ασιατικά (όπως το Αζερμπαϊτζάν, Τουρκμενιστάν, Ουζμπεκιστάν, Καζακστάν και Κιργιστάν) τουρκικής κουλτούρας (και όχι τουρκόφωνα όπως οι Κινέζοι Ουιγούροι). Και ξαφνικά η Άγκυρα συμφιλιώνεται με τη Δαμασκό και ετοιμάζεται να εγκαταλείψει τη Δύση για την Ανατολή.

Η άφιξη της Κίνας στον Κόλπο, με την ευκαιρία της συνόδου κορυφής του Ριάντ, ανέτρεψε τα δεδομένα σε αυτή την περιοχή του κόσμου. Τα αραβικά κράτη είδαν ότι το Πεκίνο ήταν λογικό, ότι τα βοηθούσε να κάνουν ειρήνη με τους Πέρσες γείτονές τους. Ωστόσο, το Ιράν είναι σύμμαχος χιλιετιών της Κίνας, αλλά το υπερασπίζεται χωρίς να το αφήνει να περάσει τις υπερβάσεις του. Μέτρησαν τη διαφορά με τους Δυτικούς οι οποίοι, από το 1979, δεν έπαψαν να τους διαιρούν και να τους ενθαρρύνουν σε μεταξύ τους πολέμους.

Η Ινδία και το Ιράν διπλασιάζουν τις επαφές με τη Ρωσία για την κατασκευή ενός διαδρόμου μεταφοράς που θα τους επιτρέπει το εμπόριο παρά τον δυτικό οικονομικό πόλεμο (που παρουσιάζεται στο Δύση ως «κυρώσεις», παρότι είναι παράνομες σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο). Ήδη η Βομβάη συνδέεται με το Νότο της Ρωσίας και σύντομα με τη Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη. Αυτό καθιστά τη Ρωσία και την Κίνα συμπληρωματικές. Το Πεκίνο κατασκευάζει δρόμους στην Ευρασία από την Ανατολή προς τη Δύση, η Μόσχα σύμφωνα με τους μεσημβρινούς.

Η Κίνα, παρότι  αυτός ο πόλεμος είναι μια καταστροφή που ανατρέπει τα σχέδιά της να χτίσει τους Δρόμους του Μεταξιού, δεν προσχώρησε ποτέ στη δυτική αφήγηση. Είναι πρώην θύμα της Ρωσίας, η οποία τον δέκατο ένατο αιώνα συμμετείχε στην κατοχή του Τιεντζίν και της Γουχάν (Χάνκου), αλλά γνωρίζει ότι οι Δυτικοί θα κάνουν τα πάντα για να τις εκμεταλλεύονται και τις δύο. Αναπολεί τη περασμένη κατοχή της για να έχει την συνειδητοποίηση ότι το πεπρωμένο της συνδέεται με αυτό της Ρωσίας. Δεν καταλαβαίνει πολλά για τις ουκρανικές υποθέσεις, αλλά γνωρίζει ότι το όραμά της για την οργάνωση των διεθνών σχέσεων δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί  παρά μόνο εάν θριαμβεύσει η Ρωσία. Προς το παρόν,  δεν έχει καμία επιθυμία να πολεμήσει στο πλευρό της Ρωσίας, αλλά θα επέμβει αν απειληθεί η τελευταία.

Αυτός ο αναπροσανατολισμός του κόσμου είναι πολύ ορατός στους κυβερνητικούς θεσμούς. Οι Δυτικοί ταπείνωσαν τη Ρωσία στο Συμβούλιο της Ευρώπης μέχρι που η Μόσχα το εγκατέλειψε. Προς έκπληξή τους, η Ρωσία δεν σταματά εκεί. Αποχωρεί από μία προς μία από τις συμφωνίες που είχαν συνάψει στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης, σε όλα τα  πεδία, από τον αθλητισμό μέχρι τον πολιτισμό. Οι Δυτικοί συνειδητοποιούν ξαφνικά ότι στερήθηκαν ενός γενναιόδωρου και καλλιεργημένου εταίρου.

Αναμένεται να συνεχιστεί σε όλους τους άλλους διακυβερνητικούς οργανισμούς, αρχής γενομένης από τα Ηνωμένα Έθνη. Είναι μια παλιά ιστορία των δυτικορωσικών σχέσεων που χρονολογείται από τον αποκλεισμό της Μόσχας από την Κοινωνία των Εθνών το 1939. Τότε, οι Σοβιετικοί, ανήσυχοι για πιθανή ναζιστική επίθεση στο Λένινγκραντ (Αγία Πετρούπολη) ζήτησαν από τη Φινλανδία να μισθώσουν το λιμάνι του Χάνκο, ωστόσο καθώς σέρνονταν οι διαπραγματεύσεις, εισέβαλαν στη Φινλανδία, όχι για να την προσαρτήσουν, αλλά για να τοποθετήσουν το ναυτικό τους στο Χάνκο. Αυτό το προηγούμενο διδάσκεται σήμερα ως παράδειγμα του ρωσικού ιμπεριαλισμού, ενώ ο ίδιος ο πρόεδρος Ούρχο Κέκονεν παραδέχτηκε  ότι η στάση των Σοβιετικών ήταν «κατανοητή».

Ας επιστρέψουμε στα Ηνωμένα Έθνη. Ο αποκλεισμός της Ρωσίας δεν θα μπορούσε να είναι δυνατός παρά μόνο μετά την έγκριση μιας μεταρρύθμισης του Καταστατικού από τη Γενική Συνέλευση. Ήταν δυνατό τον Οκτώβριο, αλλά όχι πλέον σήμερα. Το σχέδιο αυτό συνοδεύεται από επανερμηνεία της ιστορίας και της φύσης του ΟΗΕ.

Ισχυρίζεται ότι η συμμετοχή στον Οργανισμό απαγορεύει τον πόλεμο. Αυτό είναι ανοησία. Η ένταξη στον ΟΗΕ υποχρεώνει για τη «διατήρηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας», αλλά καθώς οι άνθρωποι είναι αυτοί που είναι, επιτρέπει τη χρήση βίας σε ορισμένες συνθήκες. Μερικές φορές αυτή η εξουσιοδότηση γίνεται ακόμη και υποχρέωση βάσει της «ευθύνης προστασίας». Αυτό ακριβώς κάνει η Ρωσία για τους πληθυσμούς του Ντονμπάς και της Νοβορωσίας. Σημειώστε ότι η Μόσχα δεν είναι τυφλή και έκανε πίσω όσον αφορά την δεξιά όχθη (βόρειο μέρος) της πόλης της Χερσώνας. Το Ρωσικό Γενικό Επιτελείο αποσύρθηκε πίσω από ένα φυσικό σύνορο, τον ποταμό Δνείπερο, θεωρώντας αδύνατο να υπερασπιστεί το άλλο μέρος της πόλης ενάντια στους δυτικούς στρατούς και αυτό παρότι ο πληθυσμός ολόκληρης της πόλης είχε ζητήσει σε δημοψήφισμα την προσχώρηση στη Ρωσική Ομοσπονδία. Δεν υπήρξε ποτέ ρωσική ήττα στη Χερσώνα, αλλά αυτό δεν εμποδίζει τους Δυτικούς να μιλούν για «επανάκτηση» της από το καθεστώς Ζελένσκι.

Προπαντός επισκιάζουν τη λειτουργία του ΟΗΕ θέτοντας υπό αμφισβήτηση τον ρόλο του Συμβουλίου Ασφάλειας. Όταν ιδρύθηκε ο Οργανισμός, ήταν θέμα αναγνώρισης της ισότητας μεταξύ κάθε κράτους στη Γενική Συνέλευση και να δοθεί στις μεγάλες δυνάμεις της εποχής η ικανότητα πρόληψης συγκρούσεων στο κόρφο του Συμβούλιο Ασφαλείας. Το τελευταίο δεν είναι τόπος δημοκρατίας, αλλά συναίνεσης: καμία απόφαση δεν μπορεί να ληφθεί χωρίς τη συμφωνία όλων των πέντε μόνιμων μελών του. Προσποιούμαστε ότι ξαφνιαζόμαστε που δεν μπορούν να καταδικάσουν τη Ρωσία, αλλά μήπως απόρησε κανείς που δεν καταδικάστηκαν οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο και μερικές φορές η Γαλλία για τους παράνομους πολέμους τους στο Κοσσυφοπέδιο, το Αφγανιστάν, το Ιράκ και στη Λιβύη; Χωρίς το δικαίωμα αρνησικυρίας, ο ΟΗΕ θα γίνει μια απολύτως αναποτελεσματική συνέλευση. Ωστόσο, αυτή η ιδέα κερδίζει έδαφος στη Δύση.

Περαιτέρω, θα ήταν παράλογο να πιστεύουμε ότι η Κίνα, κορυφαία εμπορική δύναμη στον κόσμο, θα παραμείνει σε έναν ΟΗΕ από τον οποίο θα έχει αποκλειστεί η Ρωσία, η κορυφαία στρατιωτική δύναμη στον κόσμο. Το Πεκίνο δεν θα παίξει τον εγγυητή σε μια επιχείρηση εναντίον του συμμάχου του, διότι είναι πεπεισμένο ότι ο θάνατός του θα είναι το προοίμιο του δικού του. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι Ρώσοι και οι Κινέζοι προετοιμάζουν άλλους θεσμούς που θα επιδείξουν μόνο εάν ο ΟΗΕ μετουσιώνεται, αν μετατραπεί σε μονόχρωμη συνέλευση και χάσει έτσι την ικανότητά του να αποτρέπει τις συγκρούσεις.

Αντιλαμβανόμαστε ότι η μόνη πιθανή διέξοδος είναι οι Δυτικοί να αποδέχονται να είναι μόνο αυτό που είναι. Αλλά προς το παρόν, δεν είναι σε θέση να το πράξουν. Διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα ελπίζοντας να διατηρήσουν τους αιώνες ηγεμονίας τους. Αυτό το παιχνίδι τελείωσε ταυτόχρονα επειδή είναι κουρασμένοι και κυρίως επειδή ο υπόλοιπος κόσμος έχει αλλάξει!

Τιερί Μεϊσάν
Μετάφραση
Κριστιάν Άκκυριά

[1] "Hatten Sie gedacht, ich komme mit Pferdeschwanz?", Tina Hildebrandt und Giovanni di Lorenzo, Die Zeit, 7. Dezember 2022.

[2] «Hollande: ‘There will only be a way out of the conflict when Russia fails on the ground’», Theo Prouvost, The Kyiv Independant, December 28, 2022.

[4] «Buhari : les armes utilisées en Ukraine pénètrent dans les pays du bassin du lac Tchad», Tass, Alwihda Info, 8 Décembre 2022. «Le Sahel menacé par le djihadisme: une nouvelle Syrie», Leslie Varenne, Mondafrique, 15 décembre 2022.