Αφού εξήγησα τις προσπάθειες του Ντόναλντ Τραμπ ενάντια στον «αμερικανικό ιμπεριαλισμό» και την ομοσπονδιακή γραφειοκρατία [1], θα ήθελα να επικεντρωθώ στην οικονομική του δράση και ιδιαίτερα στην αντίληψή του για τους δασμούς.

Αρχικά, ο Ντόναλντ Τραμπ δεν ήταν πολιτικός, αλλά επιχειρηματίας, και ως τέτοιος εισήλθε στον πολιτικό κόσμο τη δεκαετία του ’80. Τότε, είχε δημοσιεύσει μια ολόκληρη σελίδα διαφήμισης σε τρεις μεγάλες αμερικανικές εφημερίδες για να καταδείξει την ανισορροπία στις συναλλαγές μεταξύ της χώρας του και της Κίνας. Αντιστεκόταν έτσι στην αμερικανική παγκοσμιοποίηση που καθιστούσε τις ΗΠΑ το κέντρο της Αυτοκρατορίας και την Κίνα το «εργοστάσιο του κόσμου».

Δεν εισήλθε στην πολιτική παρά μόνο αργότερα, πρώτα δίπλα στους Κλίντον, στη συνέχεια υποστηρίζοντας το Tea Party και, τέλος, κατακτώντας το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα.

Για να κατανοήσουμε τον Ντόναλντ Τραμπ, πρέπει πάντα να θυμόμαστε την διαδρομή του: δεν είναι ούτε Δημοκρατικός, ούτε Ρεπουμπλικανός, αλλά ένας «Τζάκσονιστής» [2]. Και το επίκεντρο του αγώνα του είναι να επαναφέρει στην πατρίδα του την παραγωγή των αγαθών κατανάλωσης.

Μας είναι πολύ πιο εύκολο να κατανοήσουμε τους αντιπάλους του στις ΗΠΑ, διότι δρουν σχεδόν όλοι όχι με βάση τις εμπειρίες τους, αλλά βάσει της μοναδικής τους ιδεολογίας: του «αμερικανικού ιμπεριαλισμού».

Και πρέπει να θυμόμαστε ότι, γενικά, οι ακαδημαϊκοί συγχέουν τις οικονομικές ιδεολογίες, για τις οποίες διαλαλούν, με τη λειτουργία της πραγματικής οικονομίας, την οποία αγνοούν.

Όταν, πλέον ως ομοσπονδιακός πρόεδρος, ο Ντόναλντ Τραμπ μεταρρυθμίζει την οικονομία, ανακοινώνει ότι θέλει να Make America Great Again (MAGA), δηλαδή να μετατρέψει την Αμερική ξανά σε μεγάλη δύναμη. Διευκρινίζει ότι δεν σκοπεύει να διεξάγει πολέμους, αλλά, όπως ο πρόεδρος Άντριου Τζάκσον, να τους αντικαταστήσει με το διεθνές εμπόριο. Επομένως, δεν πρέπει να ερμηνεύουμε το MAGA ως τη δημιουργία μιας μεγάλης στρατιωτικής δύναμης, αλλά μιας μεγάλης οικονομικής δύναμης, δηλαδή την επιστροφή της Αμερικής στο μεγαλείο της.

Ο Άντριου Τζάκσον δεν ήταν ούτε υπέρ της ελεύθερής αγοράς, ούτε υπέρ του προστατευτισμού. Θεωρούσε τους δασμούς όχι ως μέσο προστασίας των αμερικανικών προϊόντων από τους διεθνείς ανταγωνιστές, αλλά ως τον μοναδικό τρόπο χρηματοδότησης της ομοσπονδιακής κυβέρνησης. Αυτή ακριβώς είναι η θέση του Ντόναλντ Τραμπ σήμερα: σκοπεύει να καταργήσει όλους τους ομοσπονδιακούς φόρους και να χρηματοδοτήσει την κυβέρνηση του μόνο μέσω δασμών. Αφήνει, αντίθετα, κάθε πολιτεία να επιβάλλει τους φόρους που θεωρεί απαραίτητους.

Με αυτό το πλαίσιο σκέψης, ο Ντόναλντ Τραμπ οργανώνει τη μετάβαση από το παλιό στο νέο σύστημα σύμφωνα με τη μέθοδό του, την οποία περιέγραψε στο βιβλίο του The Art of the Deal: να αποσταθεροποιεί τους συνομιλητές του. Έτσι, ξεκίνησε ανακοινώνοντας γενικούς και απαγορευτικούς δασμούς, για να συμφωνήσει στη συνέχεια να τους μειώσει στο 10% για τρεις μήνες, εκτός για την Κίνα.

Όλοι έτρεξαν τότε στα πόδια του, τόσο για να ευχαριστήσουν τον «καλό μας αφέντη του κόσμου» για αυτούς τους φόρους, όσο και για να τον παρακαλέσουν να μην τους αυξήσει πολύ. Το απόλυτο παράδειγμα αυτής της υποταγής δόθηκε από την Ιταλία της Τζόρτζια Μελόνι. Η πρωθυπουργός παρουσιάστηκε ως λάτρης του Γιγαντοκτόνου που της επέβαλε τα πάντα [3]. Αντίθετα, το αντίθετο παράδειγμα δόθηκε από την Κίνα, που αρχικά αντέδρασε με αμοιβαίους δασμούς, αλλά στη συνέχεια άλλαξε γνώμη. Επέλεξε να απαντήσει «α-λα-κινεζικά», δηλαδή σε ένα πεδίο που δεν την περίμεναν: διακόπτοντας τη συνεργασία της με τους δύο γίγαντες των ημιαγωγών, ASML και TSMC, επιβραδύνοντας σημαντικά την εξαγωγή «σπάνιων γαιών» που χρησιμοποιούνται σε εξοπλισμούς υψηλής τεχνολογίας, εμπορικούς και στρατιωτικούς, και απαγορεύοντας την εισαγωγή αεροσκαφών Boeing.

Χωρίς αποθέματα, σε λίγες εβδομάδες, οι ΗΠΑ δεν θα έχουν ημιαγωγούς ούτε ανταλλακτικά για τους κινητήρες πυραύλων τους, τα συστήματα ραντάρ τους, τους αισθητήρες καθοδήγησης τους, τα αντιδιαβρωτικά υλικά τους, τους λέιζερ στόχευσης τους, τις κεφαλές αναζήτησης τους, τα τακτικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη τους, τους κινητήρες μαχητικών αεροσκαφών και τα συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου τους.

Χωρίς να περιμένει, ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ απάλλαξε από φόρους τα καταναλωτικά προϊόντα υψηλής τεχνολογίας: προσωπικούς υπολογιστές, κινητά τηλέφωνα κ.λπ., αλλά όχι τις πρώτες ύλες και τα εξαρτήματα που είναι απαραίτητα για το στρατο-βιομηχανικό συγκρότημα.

Εδώ βρισκόμαστε. Σε λίγες εβδομάδες, το στρατο-βιομηχανικό συγκρότημα, όχι μόνο των ΗΠΑ, αλλά και της Δύσης (συμπεριλαμβανομένης και της Ιταλίας), θα αναγκαστεί να κηρύξει το lock out των εργοστασίων του.

Από την άποψη του Ντόναλντ Τραμπ, οι ΗΠΑ δεν είναι πλέον μια παραγωγική οικονομία επειδή δεν παράγουν καταναλωτικά αγαθά, αλλά κυρίως όπλα και «χρηματοοικονομικά προϊόντα». Στην πράξη, έχουν μια οικονομία πολέμου. Σκοπός του είναι, επομένως, να σφίξει το ζωνάρι του στρατο-βιομηχανικού συμπλέγματος και να αναπτύξει την τοπική παραγωγή, ιδιαίτερα των «σπάνιων γαιών» και των ορυκτών καυσίμων που είναι απαραίτητα για τη σύγχρονη βιομηχανία. Σε αντίθεση με μια διαδεδομένη άποψη, οι σπάνιες γαίες δεν είναι σπάνιες από μόνες τους. Υπάρχουν παντού, αλλά οι δυνατότητες εξαγωγής αυτών των ορυκτών είναι σπάνιες. Σήμερα, το 90% βρίσκεται στην Κίνα. Ο πρόεδρος Τραμπ βρίσκει, επομένως, μέσω της τρέχουσας αντιπαράθεσης, το επιχείρημα για να εκμεταλλευτεί τις «σπάνιες γαίες» των ΗΠΑ, κάτι στο οποίο αντιτίθενται οι οικολόγοι όλων των αποχρώσεων [4]. Πράγματι, είναι δύσκολο να εξαχθούν χωρίς να εξαντληθούν τα αποθέματα νερού και χωρίς να μολυνθούν οι γύρω περιοχές.

Όπως ο ελευθερισμός του DOGE, ο Elon Musk κρύβει την επιθυμία του Ντόναλντ Τραμπ να επιστρέψει στις πολιτείες λειτουργίες που ασκούνται από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, έξω από το Σύνταγμα, έτσι και οι θέσεις του συμβούλου του για το Εμπόριο, Peter Navarro, κρύβουν τις δικές του οικονομικές αντιλήψεις. Ο Navarro, πρώην καθηγητής Οικονομικών στο Χάρβαρντ, είναι ένας πολεμιστής, γνωστός για να έχει προειδοποιήσει —υπερβάλλοντας— για την ανισορροπία στις σχέσεις με την Κίνα. Δήλωνε στο «Meet the Press» (NBC) [5], στις 13 Απριλίου, ότι η ομάδα του Τραμπ δεν εκπλήσσεται από τις αντιδράσεις, ακόμα και της Κίνας, από την αύξηση των δασμών. Αλλά δεν πρέπει να συμπεραίνουμε ότι ο πρόεδρος Τραμπ είναι αντικινεζικός.

Η γερουσιαστής των Δημοκρατικών, Elizabeth Warren, που δεν προσπαθεί να κατανοήσει τους πολιτικούς της αντιπάλους και τους θεωρεί δισεκατομμυριούχους χωρίς ηθικές αρχές, διψασμένους για χρήμα, κατηγόρησε τον πρόεδρο Τραμπ και το περιβάλλον του ότι αποφάσισαν τους δασμούς μόνο για να εμπλουτιστούν προσωπικά διαπράττοντας πράξεις προσώπων που κατέχουν εμπιστευτικές πληροφορίες. Παρακίνησε, επομένως, την επιτροπή Securities and Exchange Commission (SEC) να ανοίξει έρευνα για τις προσωπικές περιουσίες των Τραμπ και Musk. Δήλωσε στο «State of the Union» (CNN) [6], στις 13 Απριλίου, ότι η πρόσφατη απαλλαγή της κυβέρνησης Τραμπ για τα κινητά τηλέφωνα, τους προσωπικούς υπολογιστές και άλλες ηλεκτρονικές συσκευές ήταν μια «ειδική συμφωνία» με τον CEO της Apple, Tim Cook, ο οποίος του έκανε δωρεά ένα εκατομμύριο δολάρια κατά την ορκωμοσία του. «Σαν να μην έφτανε το χάος, προσθέτει ένα στρώμα διαφθοράς που είναι πολύ εμφανές!» [7].

Παρόλο που δεν θα αρέσει στην πρώην καθηγήτρια Οικονομικών του Χάρβαρντ, κυρία Warren, αυτό που συμβαίνει δεν είναι ούτε θέμα διαφθοράς, ούτε επιθυμία να πλουτίσουν εις βάρος των φτωχότερων, αλλά ένας πόλεμος. Όχι ένας πόλεμος μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας, αλλά μεταξύ δύο μορφών καπιταλισμού σε παγκόσμια κλίμακα: αυτός των παραγωγών εναντίον των συναρμολογητών [8].

Τιερί Μεϊσάν
Μετάφραση
Κριστιάν Άκκυριά

[1] “Τα εργοτάξια του Ντόναλντ Τραμπ (1/2)”, του Τιερί Μεϊσάν, Μετάφραση Κριστιάν Άκκυριά, Δίκτυο Βολταίρος, 15 avril 2025.

[2] “Ντόναλντ Τραμπ, μήπως είναι ο Άντριου Τζάκσον 2.0;”, του Τιερί Μεϊσάν, Μετάφραση Κριστιάν Άκκυριά, Δίκτυο Βολταίρος, 19 novembre 2024,.

[3] « Zéro taxes au prix de zéro souveraineté ! », par Manlio Dinucci , Traduction M.-A., Réseau Voltaire, 19 avril 2025.

[6] «Warren explains why she called on the SEC to investigate Trump», State of the Union, (CNN), April 13, 2025.

[7] «3273 Howard Lutnick et Peter Navarro assurent que la Première Guerre commerciale mondiale se déroule comme prévu» (3273 Ο Howard Lutnick και ο Peter Navarro διαβεβαιώνουν ότι ο Πρώτος Παγκόσμιος Εμπορικός Πόλεμος προχωρά όπως προβλεπόταν), Voltaire, actualité internationale - N°129 - 18 avril 2025.

[8] « La guerre des milliardaires », par Manlio Dinucci , Traduction M.-A., Réseau Voltaire, 14 avril 2025.